مهندسی فرهنگی در مسیر تمدن سازی اسلامی

رهبر معظم انقلاب اسلامی در اولین روز ماه مبارک رمضان در محفل نورانی انس با قرآن، ماه رمضان را ماه ضیافت و گستره بی‌نهایت رحمت الهی خواندند و تطهیر قلب و انس همراه با تدبّر و تفقّه در قرآن را از عوامل مهم بهره‌مندی انسان از ضیافت پروردگار کریم برشمردند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی) ورود به مهمانی بزرگ خدا را نیازمند همت انسان برای اجابت دعوت پروردگار خواندند و افزودند: اگر موفق به ورود به ضیافت‌الله شویم، از ما با فراهم کردن فرصت تقرب به خدا پذیرایی بی‌نظیری خواهد شد که چیزی بالاتر از آن قابل تصور نیست. ایشان با اشاره به برکات و فرصت‌های اعمال ماه مبارک رمضان افزودند: این نعمت‌ها در واقع فرصت‌های بی‌بدیلی برای قرب به پروردگار است، بنابراین باید با خشوع و خضوع از خداوند توفیق بهره‌مندی از این فرصت و پرهیز از معاصی را مسئلت کنیم.
رهبرمعظم انقلاب با استناد به آیات قرآن، «ذکر» را از نام‌های مبارک کتاب آسمانی و در نقطه مقابل غفلت که بلایی بزرگ است، دانستند و افزودند: تلاوت مستمر و انس با قرآن موجب ارتباط بیشتر با پروردگار است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی) قرآن را معجزه جاودانه پیامبر خاتم برشمردند و افزودند: قرآن در همه ادوار تاریخ بشر، معارف مورد نیاز انسان را در صحنه وسیع و عظیم زندگی فردی، خانوادگی، اجتماعی، معنوی، حاکمیتی و همه ابعاد دیگر در اختیار قرار می‌دهد. ایشان تعلّم، تدبر و تفقه یعنی آموزش و یادگیری عمیق را راز بهره‌مندی از معارف عمیق، باطنی و عالیه قرآن دانستند و افزودند: شرط دستیابی به این معارف، تطیهر دل و پاکیزگی روح است که این مسئله در دوره جوانی بسیار سهل‌تر است.
رهبر معظم انقلاب در ادامه چند نکته در خصوص مسئله تلاوت خطاب به قاریان قرآن بیان کردند. ایشان با ابراز خرسندی از فراوانیِ قاریان برجسته و خوش‌خوان کشورمان، این موهبت را مرهون انقلاب اسلامی دانستند و گفتند: امروز قاریان ما از بسیاری از قاریان کشور‌های دیگر که حتی گاهی به عنوان استاد به ایران نیز دعوت می‌شوند، ممتازتر و با کیفیت‌تر تلاوت می‌کنند که این یک واقعیت افتخارآفرین است.
مقام معظم رهبری (مدظله العالی) افزودند: البته نباید کار را تمام‌شده دانست و باید همچنان به پیش رفت و نقایص را تکمیل کرد، زیرا هر جا انسان با تصورِ پایان راه، توقف کند نقطه سقوط او است و این توصیه ما به همه فعالان از جمله نویسندگان، شاعران و طلّاب نیز است. ایشان در توصیه بعدی، تلاوت را هنری مقدس خواندند و با تأکید بر اینکه این هنر باید در خدمت ذکر و دعوت به خداوند باشد، گفتند: تلاوت باید جوری باشد که بر ایمان شنونده بیفزاید؛ بنابراین نباید به تلاوت به عنوان یک هنرِ صرف نگاه کرد و اجازه داد حاشیه‌ها یا بعضی از خودنمایی‌ها بر حالت ذکر و دعوت به خدا غلبه کند. رهبر معظم انقلاب، موضوع «مهندسی تلاوت» را نیز نیازمند توجه ویژه قاریان دانستند و افزودند: مهندسی تلاوت یعنی به‌گونه‌ای با انتخاب لحن مناسب تلاوت کنید که در شنونده عمیقاً اثرگذار باشد و او را به تبعیت از کلام خدا وادارد.
مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، فعالیت‌های قرآنی در کشور را خوب، اما ناکافی ارزیابی کردند و در بیان پیشنهادی برای گسترش این فعالیت‌ها، گفتند: تبدیل مساجد در هر محله به پایگاه‌های قرآنی و تعامل و ارتباط با مساجد دیگر آن محله و تشکیل جلسات و مسابقات قرآنی در بین آنها، بهترین مشوّق برای وارد شدن نوجوانان و جوانان به وادی قرآن و به‌خصوص تربیت حافظان قرآن است. ایشان افزودند: راه تربیت ۱۰ میلیون حافظ که چند سال قبل مطرح کردیم، وارد کردن نوجوانان به عرصه فعالیت‌های قرآنی است که اینگونه طرح‌ها می‌تواند به تحقق آن کمک کند.
• مهندسی فرهنگی در برابر قتل و عام فرهنگی
رهبر معظم انقلاب، طی دهه گذشته، بار‌ها از عنوان «مهندسی فرهنگی» به‌عنوان رویکردی موثربرای مقابله با شبیخون فرهنگی دشمن استفاده کرده‌اند. معظم له توجه به مسائل فرهنگی را در چند مرحله برای جامعه اسلامی تشریح فرموده‌اند. تهاجم فرهنگی، ناتوی فرهنگی، شبیخون فرهنگی و در نهایت قتل عام فرهنگی بخشی مهم از هشدار‌های ایشان دربرابر تحرک دشمن بوده است. متاسفانه در دولت‌های مختلف به دلیل تعارضات سیاسی و نیز بی توجهی به عمق اقدامات دشمن باعث شد تا به این مقوله به خوبی توجه نشود. موسسه رند در یکی از گزارش‌های مهم خود نوشته است که در برابر کشورهایی، چون ایران لازم نیست حتماً از اسلحه استفاده کرد؛ می‌توان به مرور این دست جوامع که تعارض با فرهنگ لیبرالی و غربی قرار دارند را مواجهه فرهنگی داده و به مرور استحاله کرد. در آن گزارش مهم آمده بود که به جای شلیک به قلب مردم ایران باید روی افکار آن‌ها تأثیر گذاشت. باید پذیرفت که بخشی از نقشه دشمن در سال‌های گذشته اجرا شده است. بروز و ظهور پروژه‌هایی، چون کشف حجاب در خیابان (با کارفرمایی رژیم صهیونیستی) و نیز پدیده‌هایی، چون بروز طبقات نو کیسه بخشی از اقدامات دشمن در تهاجم فرهنگی است؛ اما راه حل مقابله با دسیسه دشمن در این دست موارد چیست؟
حضرت امام خامنه‌ای (مدظله العالی) در تببین این موضوع توجه به مساجد به عنوان پایگاه‌های فرهنگی و قرآنی را علاج دانسته و می‌فرمایند که مساجد باید دوباره نقش خود را بازیابی کنند. در سال‌های گذشته در اثر غفلت‌های صورت گرفته مساجد نقش اصلی خود را به حاشیه برده و تنها مکانی برای عبادت در ساعاتی محدود بوده است، تبدیل مساجد به پایگاه‌های قرآنی و توجه بیشتر به آن باعث می‌شود این اماکن مقدس بار دیگر، چون دوران مبارزه با رژیم ستم شاهی نقش ارشادی پیدا کرده و جایگاه خود را دوباره بازیابی کند.
• مهندسی فرهنگ در اجتماع
توجه به مساجد به عنوان کانون‌های قرآنی و ارشادی باعث می‌شود نقش روابط اجتماعی و اسلامی تحول اساسی پیدا کرده و در افق تمدن سازی اسلامی گام اساسی برداشته شود. در دورانی که فرهنگ مصنوعی لیبرالی با بن بست اساسی در جواع غربی روبرو شده است، می‌توان تمدن اسلامی را تنها راه نجات بشر بدون آلترناتیو در برابرش قلمداد کرد. دبورا می‌یر، نویسنده و متخصص امور آموزشی در خصوص بحران فرهنگی در غرب در کتاب خود می‌نویسد: «من می‌خواهم ادعا کنم که شاهد بحرانی در روابط انسانی خود هستیم؛ بحرانی که در جوامع ما وجود دارد و به مراتب خطرناک‌تر از بحران‌های اقتصادی است. وضعیت فعلی ما خود این بحران را وخیم‌تر کرده‌اند و با نادیده گرفتن نیاز‌های کودکان در آینده جامعه ما فاجعه خواهند آفرید.» در دورانی که تاریخ مصرف تمدن غربی به سر آمده و صدای آژیر خطر فروپاشی فرهنگی در آن کشور‌ها بلند شده است، باید به دنبال حوزه تمدن سازی بر اساس معارف بومی خود حرکت کرده تا با حداقل اصطکاک با غرب از این مرحله عبور کنیم، توجه دادن رهبر معظم انقلاب به این مسئولیت فرهنگی، ماموریتی عظیم است که ما را از دوران دولت اسلامی به سوی تمدن اسلامی رهنمون می‌سازد. این تحول نیاز به خودباوری اساسی دارد. در زمانه‌ای که اروپایی‌ها غرق در فساد اخلاقی و جنسی به سوی قهقهرا حرکت می‌کنند، باید خودمان را چند گام بالا بیاوریم.